PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK
PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK
Günlük yaşamda daha çok eşyaların, ürünlerin güçlü ve esnek olması ile ilgili sıklıkla kullandığımız bir kavram; “Dayanıklılık”
Psikolojik Dayanıklılık kavramı ise özellikle son yıllarda Ruh sağlığı alanında üzerinde çokça çalışılan bir kavram. Kişinin karşılaştığı stresli olayların üstesinden gelebilmesi, iyileşme ve güçlenme becerisi olarak tanımlanabilir.
Dayanıklılık yalnızca kişinin doğuştan gelen bir özelliği ya da sadece kişiyle ilgili bir kavram değildir, yaşam boyu devam eden dinamik ve çevreden etkilenen bir süreçtir.
Psikolojik dayanıklık bir kişilik özelliği olarak değil, olumsuz deneyime karşı bireyin cevabı olarak görülmektedir. Bir anlamda psikolojik olarak güçlü olma halidir.
Yapılan çalışmalarda bu kavramı yansıtan beş temel özellikten bahsedilmiştir.
1.İyileşme kabiliyeti (baş etme becerisi)
2.Kişiyi tanımlayan işlevsellik tarzı
3.Kendini toplama yeteneği
4.Zaman içinde evrimleşen dinamik süreç
5.Yaşam koşullarına olumlu biçimde uyum sağlama
Bütün bunların sayesinde kişi olumsuz deneyime daha kolay uyum sağlamak ve ona karşı hazırlıklı olmak için yeni ve yapıcı düşünce, karar ve davranışları devreye sokabilir.
Psikolojik dayanıklılık içsel ve dışsal etmenlerin etkileşimi ile şekillenir. Kişilik özellikleri, bilişsel etmenler, biyolojik süreçler, aile, sosyal destek ve diğer çevresel etmenler olumsuz deneyimin kişi üzerindeki etkisini ve kişinin tepkisini değiştirebilir.
İyi düzeydeki dayanıklılık ruhsal bozuklukların gelişmesini engeller sağlıklı bir yaşam, bedensel, sosyal ve psikolojik iyilik hali sağlar, kronik hastalıklarda iyileşmeye yardımcı olur ve kişinin yaşam kalitesini artırır.
Dayanıklılık doğuştan gelen ve sonradan gelişen kişilik özellikleri ile eşleşmektedir. Örneğin; iyimserlik, mizahı kullanma, kabullenme, korkularla yüzleşmekten kaçınmama, özgecilik(diğerkamlık), affedici ve sorun çözmeye odaklı olma, dışa dönüklük, cesurluk, sosyal destek arayışına ve destek almaya açık olma, kendine yetebilirlik, geleceğe ait planlar yapma ve yeniliğe açık olma gibi özellikler sayılabilir.
Dayanıklılık gelişiminde bireysel ve dışsal etmenler:
Bireysel Etmenler: Dışşal Etmenler:
İyi sosyal ilişkiler Destekleyici aile ortamı
Bilişsel beceriler, zeka Destekleyici öğretmen
Kendilik farkındalığı Koruyucu-Güvenli toplum
Sorun çözme becerisi Koruyucu okul ortamı
Kolay mizaç özellikleri Dayanıklılık geliştirici program varlığı
Sağlıklı başa çıkma mekanizma
varlığı
Psikolojik dayanıklılık gelişiminde ki etmenlere baktığımızda çocukluktan itibaren dayanıklılığın sağlanması ve geliştirilmesi açısından ne kadar geniş bir yelpazede müdahale alanının olduğu göze çarpmaktadır.
23.01.2023
Kaynak;
TPD Psikiyatride Güncel
Cilt 12 sayı 4