Demans & Bakım
Demans ve Bakım
Alzheimer ya da Bunama olarakta tanımlanan Demans Hastalığı, bilişsel işlevlerde bozulma, günlük yaşam aktivitelerinde azalma davranışsal-psikolojik bozukluklarla sonuçlanan ilerleyici bir beyin hastalığıdır.
Geri dönüşüz ve ilerleyici bilişsel ( hafıza, konuşma, anlama, planlama) yıkımın yol açtığı klinik tablo ile, hastanın ve hasta yakınlarının uyumu ve idame edilmesi oldukça güçtür.
Sadece bir hastalık olmayıp yaşadığı çevreye olan etkisi ile toplumsal bir sorun haline gelmeye başlayan Demans hastalığı hastanın işlevselliğini etkileyerek başkalarına olan bağımlılığını artıran bir hastalıktır.
Dünyada ve ülkemizde yaşlı insan popülasyonu giderek artmaktadır ve bunun bir sonucu olarak Demans hastalığının yaygınlığı artmaktadır. Yapılan klinik araştırmalar Demans hastalığının, bu hastalara bakım verenlerde tükenmişlik oluşturduğunu göstermektedir.
Hastalıkta ortaya çıkan psikolojik ve davranışsal semptomlardan özellikle hallüsinasyon (olmayan sesleri duyma, olmayan şeyleri görme), hezeyan (Gerçekte olmayan şeyleri oluyormuş gibi düşünme ve inanma) gibi psikotik bulgular, amaçsız gezinmeler, huzursuzluk gibi davranışsal bozukluklar ile uyku uyanıklık düzeninin bozulması, bakım verendeki ruhsal yorgunluğu, dolayısı ile tükenmeyi, kaygı ve endişeli durumu anlamlı derecede artırdığı görülmektedir.
Bunun yanı sıra hastalıktaki bilişsel kayıpların ve işlevsellik azalmasının da tükenmişlik ve anksiyeteyi artırdığı yapılan çalışmalarda ortaya konulmuştur.
Bu açıdan değerlendirildiğinde demans hastalarının tedavisinde hastalığın ilerlemesini engellemenin yanı sıra hastalıkta oluşan psikotik bulguların, uyku ve davranış bozukluklarının semptomatik tedavisini de bakım verenlerin tükenmişliğini ve anksiyetesini önlemede önemli olduğu ortaya çıkmaktadır.
Hastaların tedavisinde hastaların işlevselliklerini koruyacak ve geliştirecek yöntemlerin geliştirilmesi ve uygulanması bakım verenlerinde tükenmişliklerini azaltabilecektir.
Demans hastalarının 2/3 si evde bakılmaktadır. Bakım süresi 8 ila 10 yıldır.
Bakım verenlerin öncelikle amaçları;
-Hastaya, mevcut kapasitesini günlük yaşamında en üst düzeyde kullanmasını sağlaması konusunda destek ve yardım sağlamak,
-Davranışlardaki bozulmayı önlemek veya azaltmak olmalıdır.
Demanslı hastaya bakım verenin yükü ağırdır. Bu yüzden bakım verenin yaşamı da etkilenir.
Bakım verenin yaşamında etkilenen alanlar;
-Aile ilişkileri
-İş İlişkileri
-Sosyal Yaşam
-Fiziksel
-Ruhsal Alan
Tükenmişlikle karşılaşan bakım verende;
-Kaygı
-Yadsıma
-Kızgınlık
-Bitkinlik
-Uykusuzluk
-İrritabilite
-Konsantrasyon güçlüğü
-Depresyon
Depresyon bakım verenlerin %50 sinde görülebilen bir ruhsal bozukluktur.
Depresyonda;
-Çökkün duygudurum
-İlgi ve zevk kaybı
-Sıkıntı
-Uyku bozuklukları
-Yorgunluk
-İştah-kilo kaybı
-İsteksizlik
-Tepkisel davranma ya da tepkisizlik
Bu bulguların gün boyu ve 2 haftayı geçen sürelerde varlığı tıbbi yardım almayı gerektirir.
Bakım verenlerde ortaya çıkan özellikle ruhsal tükenmişlikle başa çıkmada öncelikle yükün, yani hastanın bakım veren üzerinde oluşturduğu yükün olabilecek en az düzeye indirilmesi gerekir.
Bunun için bakım verenlerin yapması gerekenler;
A.Genel Olarak
1.Kendi kendini eğitme
-Dr. İle iletişim
-Varsa bu konu ile ilgili dernekle irtibat
-İlgili kitaplardan yararlanma
-Yakınmalar ve davranış değişikliklerine karşı uygun yaklaşımlar geliştirme
- Destek ağı oluşturma
- Aileye ve arkadaşlara haber verme
4-Kişiyi koruma
- Mali
-Yasal
B.Hastaya Yönelik
-Davranışların kişiden değil hastalıktan kaynaklandığını hatırlamak
-Sakin ve soğukkanlı olmak
-Sabırlı olmak
-Başka aktivite ya da objelere dikkat çekme
-Kişi ile konuşma-dinleme
-Güven ve sevgi gösterme
-Kısa basit cümlelerle konuşma
-Eğlenceli aile aktivitelerine hastayı dahi etme
-Aktiviteleri basit adımlarla dinlenerek gerçekleştirme
-Başarılarını övme
-Kişinin hala yapabildiği şeylere odaklanma
-Davranışları kötüleştiren durumlardan sakınma
Hastaya karşı yapılmaması Gerekenler;
-Sesleri yükseltme veya kızma
-Azarlama
-Tartışma
-Sürpriz yapma
-Sıkılma hissettirmek
-Yapamadığı şeyler üzerine odaklanma
Stresle başa çıkmak için bakım verenin yapması gerekenler;
-Yeni bir yaşam planı yapmak
-Zamanı iyi kullanmak
-Bakım rolünü engel olmaktan çıkarmak
-Yaşadıklarımızı çevremizle paylaşmak
-Ne yapmak isteriz-neleri yapabiliriz.
-Motivasyon kaynakları (spor, sosyal etkinlik, hobi)
İnsani bir görev üstlenmiş olan, tüm bakım verenlere kolaylıklar dileği ile…
Dr.Hasan Semih Bilgin
04.03.2020
-